Suốt hơn ba năm qua, mình đã áp dụng ba nguyên tắc này để giúp con gái, Tuệ An, yêu sách hơn cả tivi và điện thoại. Hy vọng bài viết này sẽ mang lại giá trị thiết thực cho nhiều bố mẹ.
Những nguyên tắc này không tự nhiên mà đến, mà là kết quả của việc mình đã đọc và nghiên cứu gần 20 cuốn sách, đặc biệt là từ các tác giả Shin Yee Jin và Doãn Kiến Lợi, kết hợp với kinh nghiệm thực tế trong việc nuôi dạy con. Mình thực sự mong bố mẹ có thể dành ra vài phút để đọc hết bài viết này, bởi những gì mình chia sẻ thực sự rất tâm huyết và hy vọng sẽ giúp được nhiều bố mẹ trong vấn nạn các bạn nhỏ đang quá thích tivi và điện thoại như hiện tại.
Ban đầu, mục tiêu của mình là: làm sao để con yêu thích sách, trở thành một đứa trẻ mê đọc và hình thành kỹ năng tự học suốt đời. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu sâu hơn, đặc biệt qua cuốn sách "Cha mẹ thời đại kỹ thuật số" của tác giả Shin Yee Jin, mình nhận ra một sự thật quan trọng: nếu trẻ bị cuốn vào các thiết bị kỹ thuật số, não bộ sẽ không còn không gian yên tĩnh để hấp thụ kiến thức từ sách và học tập hiệu quả. Những thiết bị như tivi và điện thoại kích thích não bộ bằng hình ảnh, âm thanh hấp dẫn, không đòi hỏi sự suy nghĩ hay nỗ lực nào – điều này khiến việc đọc sách cũng như học tập, một hoạt động đòi hỏi tập trung và tư duy, trở nên kém hấp dẫn với trẻ.
Vì thế, để giúp con thực sự yêu thích việc đọc sách – có thể vui vẻ đọc hàng ngàn trang sách vừa để giải trí vừa học tập và phát triển bản thân – mình hiểu rằng, điều đầu tiên cần làm là hạn chế sự hấp dẫn của điện thoại đối với con từ nhỏ. Khi đó, não bộ của con mới sẵn sàng đắm mình trong thế giới kỳ diệu của sách.
Nghe thì có vẻ khó, nhưng mình chỉ cần luôn tuân theo bốn nguyên tắc sau đây:
Nguyên tắc 1: Hãy quản lý nội dung thay vì chỉ quản lý về mặt thời gian khi cho trẻ xem tivi và điện thoại.
Đây là nguyên tắc quan trọng và có tính quyết định nhất.
Cách bố mẹ chúng ta vẫn hay làm là giới hạn thời gian con xem ít lại để không ảnh hưởng đến con đúng không ạ? Nhưng mình thấy nó chỉ giải quyết được cái ngọn của vấn đề. Con vẫn luôn thích xem, càng cấm con càng thích, con sẽ tìm mọi cơ hội để được xem, thuyết phục từ ông bà, bố mẹ, có khi còn dùng nhiều chiêu để bố mẹ cho con xem tiếp.
Về khoa học cũng dễ giải thích. Não bộ của con đã bị nghiện cái cảm giác hưng phấn do Dopamine tiết ra nhanh trong quá trình trải nghiệm các thiết bị kỹ thuật số với rất nhiều chương trình hấp dẫn và còn hiểu con thích gì để liên tục đề xuất các chương trình tương tự. Khi đó não bộ của con rất khó có thể thích các trải nghiệm đọc sách và học tập cần sự kiên trì và nỗ lực.
Biết là vậy, Nhưng để cấm cản hoàn toàn con không được xem trong thời đại kỹ thuật số là điều không thể đúng không ạ? Nên theo gợi ý của tác giả Shin Yee Jin mình đã chuyển qua quản lý chặt về mặt nội dung con được xem thay vì chỉ quản lý về mặt thời gian và kết quả thực sự bất ngờ.
Mình cho con xem thoải mái hơn không quản chặt về thời gian nhưng con chỉ được xem một số nội dung nhất định. Cả gia đình thống nhất và có quy định cụ thể về việc này. Mọi người có thể mở cho An xem thoải mái, nhưng chỉ cho con xem một số nội dung nhất định mình đã setup sẵn, số lượng nội dung sẽ tăng lên theo thời gian và An luôn có một kho nội dung của riêng mình do mẹ chọn.
Hiện tại An 3.5 tuổi, từ khi mới sinh đến nay, kho nội dung của con chỉ có những video sau:
- 10 video nhạc của Disney (khoảng 50 phút)
- 10 video ca nhạc do mẹ chọn (50 phút)
- Bộ phim mèo mập đi phượt (1 giờ 30 phút)
- 1 tập phim cảnh sát trưởng Labrador (1 giờ 30 phút)
- Tập 19 phim hoạt hình Doraemon (1 giờ 10 phút) Hiện con vẫn đang thích xem phim này nhất vì con mới được xem khoảng 2-3 tháng gần đây.
- Mẹ đã chuẩn bị một số video phim hoạt hình tiếng Anh để cho vừa được xem vừ luyện nghe khi nào thấy con chán Doraemon mẹ sẽ giới thiệu cho con phim mới.
Việc này bố mẹ sẽ không thể duy trì mãi được vì dần con sẽ lớn, một lúc nào đó con sẽ biết trên Tivi và Điện thoại có nhiều nội dung khác hấp dẫn, đến lúc đó chúng ta sẽ phải làm thế nào?
Thứ nhất, khi con lớn hơn, chúng ta có thể giáo dục để con hiểu việc xem Tivi và Điện nhiều sẽ không tốt. Đồng thời, tiếp tục giữ nguyên nguyên tắc quản lý nội dung, nhưng lúc này sẽ minh bạch và công khai hơn. Chúng ta sẽ thỏa thuận với con về những nội dung con được phép xem, và cam kết giữa bố mẹ và con sẽ là kim chỉ nam để con tự quản lý bản thân khi sử dụng tivi hoặc điện thoại. Vai trò của bố mẹ lúc này là hỗ trợ con tuân thủ cam kết đó, thay vì kiểm soát từng phút giây.
Quan trọng hơn cả, trước đó chúng ta đã xây dựng cho con một tình yêu đặc biệt đối với sách. Khi con đã thấy việc đọc sách thú vị và bổ ích, con sẽ tự nhiên dành nhiều thời gian hơn cho việc đọc, thay vì tốn thời gian xem Tivi hay Điện thoại. Sách đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của con.
Quy tắc này sẽ được áp dụng ngược lại để giúp con yêu thích sách, chúng ta cần biến giờ đọc sách thành một hoạt động thực sự thú vị. Một trong những cách hiệu quả nhất là bố mẹ cần chọn cho con nhiều cuốn sách hay và mới mẻ. Nếu kệ sách của con chỉ có vài cuốn mà bố mẹ đọc đi đọc lại, thì làm sao con có thể thấy sách thú vị được đúng không ạ?
Như bé An nhà mình, hiện tại con mới 3,5 tuổi nhưng mình đã không thể đếm được số sách con sở hữu. Mỗi tuần, An đều có sách mới, và con luôn háo hức chờ đón ngày cuối tuần để khám phá những cuốn sách mới đó cùng bố mẹ. Nhờ vậy, giờ đọc sách của An luôn trở thành khoảng thời gian tuyệt vời và đầy hứng thú.
Đến đây các bạn đã hiểu tại sao Tuệ An nhà mình lại mê sách hơn Tivi và Điện thoại rồi đúng không a?
Đây chính là nguyên tắc quan trọng mình đã kiên trì áp dụng hơn 3 năm qua.
Ngoài ra còn 2 nguyên tắc sau cũng quan trọng không kém để hỗ trợ chúng ta thực hiện được nguyên tắc đầu tiên này.
Nguyên tắc 2: Trẻ sẽ dễ dàng yêu thích những gì được tiếp xúc và gắn bó từ nhỏ.
Nguyên tắc này đã được các nhà khoa học chứng minh: những gì trẻ tiếp xúc từ sớm và có ấn tượng tốt, thường sẽ trở thành sở thích khi trẻ lớn lên. Chính vì vậy ngay từ khi mới sinh mình đã trang trí cho An một góc đọc sách thật ấm cúng, với nhiều cuốn sách hay và thú vị, dành nhiều thời gian đọc sách cho con và chơi với sách cùng con, để An có thật nhiều ký ức và cảm xúc đẹp. Mình hi vọng khi lớn lên với An sách không chỉ đơn giản có tri thức, sách còn là tuổi thơ, là những giờ phút hạnh phúc bên bố mẹ.
Nhiều bố mẹ nghĩ rằng con mới sinh chưa biết gì nên chưa để ý đến môi trường gắn bó với con khi đó. Nhiều bé từ nhỏ đã gắn bó với Tivi, Điện thoại không được tiếp xúc nhiều với sách, thì lớn lên sẽ rất khó để con có thể yêu thích việc đọc sách.
Nguyên tắc 3: Con người nói chung và trẻ em nói riêng thường có tâm lý:
1. Thích những thứ mình thiếu thốn, khó có được hơn những thứ dư thừa, không cần phải cố gắng.
2. Thích làm việc mình muốn làm, theo chủ ý của mình và ghét phải làm theo ý kiến, chỉ đạo của người khác.
Mình đã áp dụng hai tâm lý này kết hợp với nguyên tắc “Quản lý về mặt nội dung” để giúp con mình thích sách hơn cả Tivi và Điện thoại. Chúng ta còn có thể áp dụng những nguyên tắc này để khơi gợi mọi hứng thú khác của trẻ.
Lúc An khoảng hơn 1 tuổi mình bắt đầu cho An xem phim “Mèo mập đi phượt” dài khoảng 1 giờ 30 phút. Thời gian đầu mới xem An mê lắm, An lúc nào cũng đòi mẹ cho xem, đây là lần đầu mình có cảm giác một em bé mê Tivi, Điện thoại bạn ấy đòi khủng khiếp thế nào. Giữ đúng nguyên tắc mình cho An xem khá thoải mái, không khó chịu, không cấm đoán xem đến khi nào An chán thì mình mới tắt. An xem liên tục một thời gian dài rồi An cũng bắt đầu chán, không còn đam mê và cũng ko còn đòi mẹ xem nữa.
Một ngày mình phải nấu cơm An muốn mẹ chơi cùng, mình lại chủ động mở lên cho An xem và bảo An xem “Mèo mập đi phượt” để mẹ nấu cơm một chút nhé (Kiểu bắt An ngồi im xem phim để cho mẹ còn nấu cơm chứ ) Lúc đó An đã biết nói, mình nhớ mãi An giận dữ hét lên với mình “Con không thích Mèo mật đi phượt đâu mẹ tắt đi”. Lúc đó mình thấy rõ trong mắt con, con ghét cái Tivi đến mức nào, con có cảm giác mẹ đang ép con xem Tivi để ko phải chơi với mình, trên đó có mỗi bạn Mèo mập thì có gì hay đâu. Từ đó rất lâu sau An ko cho mình bật Tivi lên nữa, An ghét tầm 6 tháng ko chơi với bạn Tivi đến mức còn không cho bố mẹ xem, bố mẹ xem An cũng tắt.
Sau đó mình cũng cho con xem thêm một số bài ca nhạc, và thêm 1 vài nội dung khác nhưng vẫn giữ đúng nguyên tắc: Quản lý nội dung và cho con cảm giác xem thoải mái không bị thiếu thốn, kết quả thì các mẹ đã biết rồi đó ạ.
Với việc đọc sách mình lại làm ngược lại. “Tuệ An mà ngồi ăn không tập trung, con không ăn nhanh lên muộn quá mẹ không đọc sách cho An đâu nhé”. “An ăn hết chỗ rau này chút mẹ đọc thêm cho 1 cuốn sách nữa nhé”... Tuần nào Tuệ An ngoan sẽ được mẹ mua sách mới , tuần nào hư có lỗi gì là con sẽ không có sách mới để đọc. Mình luôn dùng việc con được đọc sách là phần thưởng để An phải cố gắng, không để An thấy giờ đọc sách đó là nguyện vọng từ bố mẹ. Chính vì vậy mà An rất thích sách và trân trọng thời gian bố mẹ đọc sách cho mình.
Với những nguyên tắc trên có thể áp dụng để nuôi dưỡng hứng thú học tập của con sau này. Mình đã học tất cả những điều này từ tác giả “Doãn Kiến Lợi” với cuốn sách rất hay “Người mẹ tốt hơn người thầy tốt” các mẹ muốn hiểu sâu hơn và có thể áp dụng nhuần nhuyễn hãy mua cuốn sách này về đọc thêm các mẹ nhé. Trong bài viết này các mẹ có thể biết đó, nhưng để chuyển thành hành động thì chưa đủ mà cần một quá trình chuyển hóa vô thức của mình và cách làm điều này là hãy đọc nhiều.
